Malvazija predstavlja grupu sorti i varijeteta koje se tradicionalno uzgajaju na Mediteranu, kao i na jednom od atlanskih ostrva Madera. Ova grupa obuhvata sorte koje su genetski identične i mogu se naći u više regija i država, pod različitim nazivima, ali i sorte među kojima postoji genetska razlika.
Na jednoj međunarodnoj konferenciji održanoj u Poreču prije više od petnaest godina iznesen je podatak o tome da se pod nazivom malvazija može pronaći preko pedeset sorti.
Porijeklo i istorijat
Prema mišljenju stručnjaka, ove sorte su dosta stare i, po svemu sudeći, vode porijeklo još iz stare Grčke. Po jednoj od teorija malvazija je nazvana po gradu Monemvasa, poznatom po trgovini vina sa Peloponeza, a Italijani su ga nazivali Malvasia. Prema grčkim izvorima, određeni broj Mletačkih trgovaca je svojim radnjama dao ime Malvasie i većinom su prodavali jedino malvaziju.
Sa druge strane, postoji teorija prema kojoj malvazija dolazi iz oblasti Malevizi na Kritu, u blizini grada Herakliona, tada poznatog kao Kandia, kako su ga Mleci zvali. Oba grada su i danas poznata na neki način. Jedna grčka sorta nosi ime Monemvasa, čiji je prevod “luka sa jednim ulazom”.
Na području zapadnog Mediterana i generalno u Evropi, termin malvazija se odnosi na sortu čije je puno ime “Malvasia Bianca di Candia” ili malvazija sa Krita.
Ipak, putem DNK analize ustanovilo se kako sorta monemvasia uopšte nije povezana sa današnjom malvazijom. Pored ovoga, ustanovljeno je i da je grčka sorta Athiri u rodu sa malvazijom bijelom. Sudeći po navedenom, porijeklo ove sorte se ne može ustanoviti sa sigurnošću uslijed nedostatka činjenica, a zabuna ostaje i u tome za šta se sve koristi ime malvazija.
Prva istorijska knjiga o autentičnoj sorti Hrvatske daje podatke o malvaziji dubrovačkoj. Dubrovački arhiv “Sponzi” sadrži 62 dokumenta izuzetne vrijednosti u kojima se nalaze podaci o ovoj sorti iz vremena Dubrovačke Republike. Prvi dokument datira iz 1383. godine.
O istarskoj malvaziji prvi pisani podatak dolazi iz 1891. godine, a u njemu se opisuju vina koja su korišćena kao eksponati na jednoj od zapaženijih zagrebačkih izložbi. Sortu prvi opisuje D. Libutti 1913. gdje piše o tome koje osobine ima i preporučuje je za daljnji uzgoj.
Njegova pretpostavka je da je u Istri prisutno više tipova malvazije, s tim što nije ustanovio o kojim se tipovima radi. Na kraju je opisao malvaziju na Poreštini, dajući joj naziv “Malvazija bijela”.
Vino ove sorte sa Kanarskih ostrva nosi ime „Malmsey“ i opisano je u djelima mnogih poznatih umjetnika, kao što su: engleski pisac William Shakespeare i njegov sunarodnik, književnik lord George Gordon Byron, pjesnik i romanopisac iz Irske, Walter Scott, te italijanski dramatičar Carlo Goldoni.
Geografska rasprostranjenost
Malvazija ili sorte pod ovim nazivom danas su rasprostranjene na teritoriji mnogih mediteranskih zemalja i ostrva, uključujući skoro cijelu Italiju, Sardiniju, Siciliju, Korziku, Kanarska ostrva, Španiju, Maderu, pa čak i dijelove SAD-a i Australije.
Veoma zanimljivo područje je Istra, u kojoj je najvažnija malvazija istarska koja u vinogradarskim zasadima pod bijelim grožđem zauzima prvo mjesto. Najveći broj današnjih sorti u vezi je sa sortom Malvasia Bianca (bijelom malvazijom). Jedini veći poznati izuzetak su malvazije nastale od sorte Malvasia di Candia.
Osim malvazije bijele, najpoznatije sorte ove grupe su: Malvasia del Lazio, Malvasia bianca del Chianti, Malvasia di Sardegna, Malvasia delle Lipari i već navedena Malvasia di Candia.
Podrvste bijele malvazije mogu se naći i na grčkim ostrvima Paros i Siros. U centralnoj Italiji (Toskana) malvazija se nerijetko kupažira sa sortom Trebbiano, a u Španiji sa Viurom.
Crne malvazije (Malvasie nere) najviše su prisutne u Italiji (regije Piemonte i Puglia).
Tipovi i karakteristike
S obzirom da je na našim prostorima najpoznatija istarska bijela malvazija, u nastavku će biti više riječi o njenim osobinama.
Čokot ove sorte je jak, ima duge mladice i internodije. Na listu su zupci veoma istaknuti, a kreće se od srednje veličine do velike. Obojen je u svijetlo-zeleno i gladak sa obje strane. Grozd najčešće ima jedno krilo, rastresit je ili umjereno zbijen, srednje veličine.
Bobica je zeleno-žute boje, a u punoj zrelosti, na osunčanoj strani, ova boja prelazi u zlatno-žutu. Okrugla je i krupna, srednje velika do velika. Meso odlikuje sočnost i prijatni, slatki ukus. Rod malvazije se mora regulisati putem agrotehničkih i ampelografskih mjera, budući da se radi o prilično rodnoj sorti. U periodu cvjetanja ponekad dolazi do nešto jačeg osipanja. Sadrži otprilike 7g/l ukupnih kiselina i 17-22% šećera.
Njeno vino je srednje jako do jako. Količina alkohola u njemu kreće se od 11,5 do 13,5 vol.%, dok ukupne kiseline iznose 5,0 do 6,5g/l. Ovakva vina su harmonična, zaobljena i puna, obogaćena sa 18 do 22g/l ekstrakta.
Malvazija prema sadržaju aromatskih komponenti pripada grupi poluaromatskih sorti koje su specifične po velikom cvjetno-voćnom aromatskom potencijalu. Ima specifičnu, diskretnu aromu sa mirisom bagremovog cvijeta, posebno kada je u pitanju grožđe na povišenim i dobro osunčanim položajima.
Šljiva, jabuka i marelica su najupečatljivije voćne arome, a zrela vina karakteriše lagani ukus badema. Boja malvazije je slamnato-žuta, uz zlatnu nijansu. Različiti tehnološki prostupci u preradi i doradi dovode do promjene boje kretajući se od zeleno-žute, preko slamnatožute do zlatnožute.
Slatka malvazija se može napraviti nakon dobrih berbi, kao izuzetno desertno vino.
Sorte malvazije se dijele po više osnova:
- boja (bijela, ružice, crvena);
- aroma;
- rodnost;
- sposobnost u nakupljanju kiselina i šećera;
- sklonost ka ambijentu;
- vrijeme sazrijevanja;
- otpornost prema bolestima;
- ampelografska mjerenja;
- genetska različitost između sorti, odnosno između različitih varijeteta iste sorte.
Većina najstarijih kultivara pripadaju bijelim sortama, pored kojih postoji i otprilike osam muskatnih. U hrvatskoj “Nacionalnoj listi priznatih kultivara” uvrštene su dubrovačka i istarska malvazija.
Od crnih malvazija najpoznatija i najrasprostranjenija je sorta “Malvasia nera di Basilicata”.
Temperatura služenja
Većina vina proizvedenih od malvazije se konzumiraju dok su još mlada, u prvoj godini, a najbolja se ostavljaju na dozrijevanju na više godina.
U određenom periodu se čuvaju u drvenim bačvama, najčešće hrastovim, a poslednjih godina se sve više upotrebljavaju i bagremove (uslijed veće poroznosti mogu uspješno ubrzavati dozrijevanje vina).
Vina malvazije se u najvećem broju slučajeva poslužuju na temperaturi od 10 do 12°C.
Preporučena hrana uz koju se poslužuje
Ova vina čine sjajnu kombinaciju sa jelima kao što su: bijele i ribe sa kamena, rižoto sa gljivama ili škampima, pa čak i sa kozicama; te sa lososom, bez obzira što ima bogatiju teksturu u odnosu na druge ribe.
Mogu se pridružiti i tjestenini sa morskim plodovima ili sa mesom, pojedinim školjkama, piletini u kremastom sosu, bijelom mesu, povrću sa roštilja i istarskom fužiju pripremljenom sa nešto laganijim sosovima.
