Tamjanika je jedna od starih vrsta vinove loze, posebnog ukusa i mirisa, zbog kojeg je i dobila naziv. Radi se o tome da se miris grožđa tamjanike kada je zrelo osjeća i na nekoliko metara.
Sredinom septembra počinje njeno zrenje, a karakteristika zrelih zrna je pokucala pokožica. Sredinom oktobra plod u potpunosti sazrijeva i dostiže svoju punu slast, pa se osjećaju potpuni ukus i miris ove sorte.
Najčešće tamjanike su bijela i crna.
Zanimljivost je da je upravo tamjanika bila omiljeno vino Josipa Broza Tita.
Sadržaj:
- Tamjanika porijeklo
- Geografska rasprostranjenost
- Tipovi i karakteristike
- Temperature služenja
- Kombinovanje hrane sa Tamjanikom
Porijeklo i istorijat
Tamjanika predstavlja lokalni klon svjetski poznate sorte bijelog muskata sitnog zrna (muscat blanc à petits grains, francuski naziv). Najpoznatiji sinonimi ove sorte su muskat kaneli i muskat de frontinjan.
U našem podneblju tamjanika se kao vino do skoro vezivala jedino za Župu, gdje njeni zasadi opstaju godinama bez obzira na razne prepreke kojih ima i danas.
Mnogi vjeruju da se ova sorta počela širiti po svijetu sa grčkog ostrva Samos od sorte muscat blanc à petits grains, od koje se proizvodi čuveno muskatno vino.
Naučno je potrvrđena genetska veza te sorte sa njenim antičkim pretkom anathelicon muschaton i najvjerovatnije su to iste sorte, što bi i tamjaniku svrstalo među najstarije sorte svijeta.
Potvrđeno je da se muskat kao sorta grožđa prvi put spominje u 12-om vijeku u jednom latinskom tekstu anglikanskog učenjaka Bartolomeja.
Prevod ovog teksta na francuski jezik urađen je 1372.godine, što pokazuje da ime grožđa muskat dolazi u Evropu vjerovatno od krstaša, po njihovom povratku iz ratova na Bliskom istoku. Nije poznato kada je u Francuskoj zasađen bijeli muskat sitnog zrna niti ko ga je tamo donio.
Tamjanika je u Srbiji dobila ime po tamjanu, iako je rijetkost da grožđe tamjanike i njeno vino mirišu na njega. Pretpostavlja se da je u Srbiji prisutna oko 500 godina, što bi značilo da se uzgajala u vrijeme otomanske vladavine.
Geografska rasprostranjenost
Uzgaja se u Francuskoj, SAD-u , Italiji, Bugarskoj, Njemačkoj, Makedoniji, Rumuniji, Ruskoj Federaciji itd.
Rasprostranjena je i u brojnim vinogorjima u Srbiji, od kojih su najvažnija u Župi, Šumadiji, Negotinskoj krajini, na padinama Fruške gore, u okolini Vršca i Subotice. 2016. godine proizvedena je i prva tamjanika u Bosni i Hercegovini u jednoj trebinjskoj vinariji.
U Evropi je uglavnom koriste za proizvodnju polusuvih, poluslatkih i prirodno slatkih vina.
Tipovi i karakteristike
Crna tamjanika
Crna tamjanika (Muscat Noir, Moscato Nero) je drevna muskatna sorta, veoma teška za uzgajanje i zbog toga rijetka u svijetu. Najveći problemi crne tamjanike su ekstremno mali prinosi i to što je neophodan oprašivač.
Smatra se autohtonom sortom Srbije, a najčešće se uzgaja u Negotinskoj krajini. Ima ženski tip cvijeta, bujna je.
Grozd joj je kupast, većinom srednje zbijen, a masa mu se kreće od 100-200g, što je uslovljeno stepenom i uslovima oplodnje i oprašivača.
Bobica je srednje veličine, sa tamnoplavom pokožicom i bezbojnim sokom. Na mraz je srednje osjetljiva, a odgovaraju joj rastresita zemljišta, poput gajnjače.
Daje vina vrlo prijatnog ukusa, sa izraženim mirisom, rubin-crvene boje.
Bijela tamjanika
Bijela sorta je bujna, sa paučinastim vrhom mladog lastara, obojenim u blijedo zelenu boju. Jednogodišnji lastari imaju internodije srednje dužine, svijetlo smeđu koru, tamno smeđa koljenca i srednje su debljine.
Bobice su okrugle ili okruglaste, sa pokožicom žuto-zelene boje, posutom sitnim bijelim tačkicama i pepeljkom.
Bobica je srednje veličine. Plod je tamno-ljubičast.
Grozd je srednje velik, ponekad i veliki, zbijen ili srednje zbijen. Ima cilindričan ili cilindrično-konusni oblik. Peteljka ima drvenu osnovu i dugačka je.
List je petodijelan, srednje veličine. Ima srednje naborano, zeleno lice i blijedozeleno naličje. Cvijet je funkcionalno i morfološki hermafroditan.
Ovo je poznata sorta i sazrijeva krajem III epohe. Traži uzgojne oblike na kojima je moguća mješovita rezidba.
Srednje je otporna na pepelnicu i plamenjaču, te na sivu plijesan, osim tokom jeseni kada su duži kišni periodi. Sadržaj šećera u širi kreće se od 20-24%, a sadržaj ukupnih kiselina iznosi 5-7g/l.
Šećer u fazi suvarka može dostići koncentraciju čak do 30%. U bezbojnoj širi naglašeni su muskatni miris i ukus.
Vino tamjanike se koristi i za popravak ukusa i mirisa kod vina drugih sorti. Najčešće sadrži 12-14% vol. stvarnog alkohola i 6-7g/l ukupnih kiselina. Desertno vino može da sadrži i 17% vol. stvarnog alkohola. Vino je obojeno žuto-zeleno obojeno, veoma izraženog muskatnog mirisa i ukusa. Pitko je i osvježavajuće.
U vinu dominiraju muskatne arome, počevši od cvjetnih i voćnih, zatim parfemskih pa do citrusa, začinskih biljaka, mandarine, narandže i grejpa. Sadrži tonove cimeta i bosiljka, zajedno sa tonovima tamjana i voćnim tonovima jagode i ananasa.
U umjerenim količinama se preporučuje kao prevencija duševnim i kardiovaskularnim oboljenjima.
Temperatura služenja
Vino se čuva na mračnom mjestu kako bi se doprinijelo harmoničnom starenju, sa horizontalno postavljenim bocama.
Stvar je u tome što je u takvom položaju zapušač (pluta) natopljen vinom, što sprječava isušivanje.
Temperatura čuvanja se kreće od otprilike 11°C do 14°C, a izuzetno je važno spriječiti njeno variranje. Nagle promjene temperature su, kao i za svako vino, šok i za vino tamjanike. Jedna od najvažnijih stavki jeste prava temperatura služenja, koja u njenom slučaju ona iznosi izmežu 10 i 12 °C.
Preporučena hrana uz koju se poslužuje tamjanika
Tamjanika dobro ide uz ribu i morske plodove, kao i uz meso peradi pripremljeno sa bijelim kremastim sosovima. Posebno dobro se slaže sa kolačima od badema, lješnika i oraha.
