Istorija vinogradarstva u Sloveniji

Istorija uzgajanja vinove loze u Sloveniji seže duboko u prošlost. Istoričari su potvrdili tezu da se vino u Sloveniji proizvodilo još za vrijeme Kelta i Ilira, negdje u 5. i 4. vijeku prije nove ere, mnogo prije Rimljana i mnogo prije nego što je kultura uzgajanja vinove loze stigla u Francusku, Španiju i Njemačku. Tokom srednjeg vijeka crkva je kontrolisala većinu proizvodnje vina preko manastira. Pod vladavinom Austrougarske postojale su privatne vinarije, ali nisu bile toliko uspješne. Do kraja Drugog svjetskog rata zadruge su kontrolisale skoro svu proizvodnju vina. Taj period karakteriše loš kvalitet vina jer se većina vina proizvodila u rinfuzi. Izuzetak od ovoga su bile nekolike vinarije u dolini Drave koje su nastavile sa samostalnim radom.

Prvi veliki pomak se desio 1967. godine kada je Vlada osnovala PSVVS (Poslovno udruženje za vinogradarstvo i proizvodnju vina). Udruženje je uspostavilo prakse za ispitivanje kvaliteta vina i izdavalo je pečate odobrenja za vina koja bi zadovoljila kriterijume Udruženja. Raspadom Jugoslavije vinogradarstvo nakon kratkog pada zbog rata, doživljava procvat i uspon koji traje do danas. Danas je Slovenija prepoznatljiva i uvažena na vinskoj karti svijeta. Vina Slovenije se nalaze u vinskim kartama nekih od najprestižnijih restorana u zemlji i svijetu.

Vinogradarska područja Slovenije

Iako mala država, Slovenija broji preko 40.000 malih, srednjih i velikih vinarija, vina slovenskih vinarija su prepoznata kao izuzetno kvalitetna i vrijedna pažnje. U Sloveniji se godišnje proizvede više od milion hektolitara vina, a većina je bijelo vino.

U Sloveniji postoje tri vinske regije:

• Podravje – Štajerski okrug i Prekmurski okrug
• Posavje – Bizeljsko-sremički okrug, Dolenjski okrug i Bela Krajina
• Primorska – Vipavska dolina, Goriška Brda, Karst i Slovenačka Istra.

Podravje

Podravje je vinorodni kraj na sjeverozapadu zemlje i dijeli se na dva okruga – Štajerska Slovenija i Prekmurje.

Štajerski okrug je najveći okrug, pruža se od Slovenskih Konjica do Ljutomera. Štajersku Sloveniju karakteriše umjerena klima, vina ovog okruga su aromatična, mirisna, laganog do srednjeg tijela sa većim udjelom kiselosti.

Prekmurje je sasvim drugačiji kraj, okrug je dosta manji od prethodnog, klima je dosta toplija. Ono što je karakteristično za oba okruga su iste sorte vina. U oba okruga najbolje rastu plava francinija i šardone, u stopu ih prate sovinjoni i renski rizling.

Vinari ove regije su karakteristični po tome što se čvrsto drže starih običaja, oni ne uvode nove sorte i ne povode se slijepo za najnovijim tehnologijama već se drže onoga što je sigurno i isprobano. Najčešća vina su bijela suva vina od aromatičnih sorti, zatim elegantna crna vina od pinoa. Ovde se mogu naći i roze vina kao i bijela vina koja su sazrela u drvetu.

Posavje

Posavje se sastoji od tri vinorodna okruga i svaki okrug je priča za sebe.

Bizeljsko-semički okrug se na sjeveru graniči sa vinogradarskim područjem Štajerske Slovenije a južna granica je rijeka Sava.  Sorte i vina su slični onima iz Štajerske, sa izuzetkom što je plava frankinja mnogo popularnija i zastupljenija u Bizeljsko-semičkom okrugu.

Region Dolenjske je na prvi mah dosta velik, ali je veoma razuđen. Sjeverna granica je rijeka Sava a na jugu se graniči sa Gorjancem. Zbog većeg uticaja Alpa, Dolenjska je najhladnija regija Slovenije. Ono što je karakteristično za Dolenjski okrug je što je proizvodnja vina većini hobi ali upravo to daje poseban pečat. Ali, u zadnje vrijeme je sve veći broj profesionalnih vinara.

U Beloj krajini se nalazi veliki broj vinara koji su poznati širom Slovenije. Kraj je poznat po plavom tamjanu, žutom muškatu, slatkim vinima i mtliškoj črnini. Bela krajina je najmanji vinogradarski kraj, nalazi se na južnoj  granici Gorjanaca.

Vina kraja Posavje su cviček, crveni i bijeli bizeljčan, plava frankinja i druga crvena i bijela sortna vina, kao i pjenušava vina i roze vina. Sva vina su važan elemenat lokalne turističke ponude.

Primorska regija

Primorska regija se nalazi na jugozapadu zemlje, zanimljivo je da nije najveća regija Slovenije ali je prva po proizvodnji (43 % tržišnog učešća).  Ono što je karakteristično za ovu regiju jej to da sunca ne nedostaje i da je mediteranska klima najpresudnija za okus vina iz Primorske regije.  Vina su suva sa višim udjelom alkohola i nižim faktorom kiseline.

Vipavska dolina je drugi okrug po veličini u Sloveniji, nalazi se na zapadu Slovenije pored granice sa Italijom. Dolina je jedan od najvjetrovitijih dijelova Slovenije, ali to ne smeta vinovoj lozi. U Vipavi se proizvode jaka bijela i crna vina. Ono što je posebno interesantno je da je u Vipavi sačuvan najveći broj autohtonih vinskih sorti u cijeloj Sloveniji.

Goriška brda ili samo Brda su školski primjer vinogradarskog kraja koji se nalazi uz Mediteran. Ono što je karakteristično za Goriška brda je tlo formirano od okeanske sedimentacione mase, kada se more povuklo ostali su slojevi flipa, pješčara i krečnjaka što predstavlja jedno od najboljih zemljišta za uzgoj vinove loze. Najrasprostranjenije sorte su rebula, šardone, merlot, sovinjon i pinot gris.

Karst imastatus parka prirode, a u ovom okrugu vlada teran koji se predstavlja kao slovenački vinski specijalitet, proizvodi se od sorte refoška. Karst krasi kraška klima koja je relativno suva, krajolik je prepun uvala i vrtača i između njih su smješteni vinogradi. Značajan uticaj na rast vinove loze ima karakteristično zemljište – crvenica, jerina ili terra rossa. Najrasprostranjenije sorte su refošk, malvazija, šardone, kaberne sovinjon i sovinjon.

Slovenačka Istra spada u najtopliji okrug, a odlikuje ga refoška kao najzastupljenija sorta. Ovaj okrug ima najviše sunčanih dana tokom godine a u vinima se zaista osjećaj uticaj sunca i mora. U vinima se nalazi visok udio šećera, karakteriše ih visok nivo alkohola a zajedno sa drugim jedinjenjima vina Slovenačke Istre su vina bogata mineralima. U jesen su idealni uslovi za sušenje grožđa i pravljenje vina od suvog grožđa. Poslednjih godina vinogradari ovog okruga sve više sade sortu crveni sirah. Najrasprostranjenije sorte su refošk, malvazija, kaberne sovinjon, merlo, žuti muškat i šardone.

Autohtone sorte

Plavi tamjan (blaufrankisch, franački crni, moravski, frankonien noir). Plavi tamjan je crveno vino, karakteriše ga miris crnog duda, kupine, čokolade i brusnice, ukus je srednjeg tela, harmoničan i blago začinjen. Ova sorta se može naći u Posavju i Podravju gdje je i najrasprostranjenija sorta. Dokazano je da je rastao u Vipavi, a trend posljednjih godina je da ga vinogradari ponovo sade. Plavi tamjan se obično dorađuje u cvičku, metliškoj črnini i crvenom bizelčanu. Dugo se smatralo da je plavi tamjan porijeklom iz Austrije, Hrvatske ili Mađarske, ali su istraživanja pokazala da je plavi tamjan autohtona slovenačka sorta.

Vitovska grganja (vitovska, vitouška, garganja, malvazija sa tačkicama, beli refošk). Vitovska grganja je bijelo vino, miris vuče na breskvu i zelene jabuke a sadržaj alkohola je nizak. Može se naći na slovenačkom i italijanskom krasu te u Vipavskoj dolini. Naziv grganja se odnosi i na sortu rebula pa se često i miješa sa njom. Postoji vjerovanje da je ova sorta dobila naziv po mjestu Vitovlje u Vipavkom kraju, dok drugo vjerovanje kaže da naziv potiče od riječi vitez jer se u nekim dijelovima Tršćanskog kraja ova sorta naziva viteška grganja.

Klarnica (klarnca, mejina, klarna meja) je bijelo vino, punog okusa sa mirisom meda, lipe, bagrema i začinskog bilja. Raste samo u Vipavskoj dolini i nekim dijelovima Krasa. Postoje zapisi po kojima je klarnica samonikla biljka i uz ovu sortu se vezuje zanimljiva priča. Izvjesna gospođa Klara iz Dornberka se štitila klarnicom tako što je koristila kao živu ogradu da bi se krila od znatiželjnih muških pogleda. Okarakterisana je kao visokorodna sorta koja kasno sazrijeva a njene bobice daju lošije vino. Ipak, pojavom nove tehnologije klarnica je postala zanimljiva sorta koja daje kvalitetno vino.

Pinela (pinella) je bijelo vino stamenog ukusa, cvjetnog i nježnog mirisa. Raste isključivo u Vipavskoj dolini i malo na Krasu a gaji se kao preporučena sorta. 1932. godine stavljena je u publikaciju Agrarnog zavoda iz Gorice kao lokalna sorta. Od pinele se dobijaju vina punog tijela koja se odlično slažu uz zahtjevna jela. Pinela raste i u Furlaniji ali genetska istraživanja još nisu utvrdila da li se radi o istoj sorti.

Pokalca (crna rebula, ribolla nera, schioppettino, sclopetin) je crno vino voćnog mirisa i punog i uravnoteženog ukusa. Raste u Goriškim brdima i Vipavi ali je najzastupljenija u Veneciji u Italiji. Ime je dobila po karakterističnom zvuku koji se čuje kada se bobica grožđa ubaci u usta. Otuda potiče i njen furlanski naziv „sklopetin“ a mnogi stručnjaci navode da je to prevod slovenačkog izraza. U Italiji je sorta poznata pod nazivom schioppettino.

Ranfol (belina, Štajerska Belina) je bijelo vino laganog ukusa i cvjetno-voćnog mirisa. Ova sorta raste u Štajerskoj i Dolenjskoj a najviše u Hrvatskoj. Ranije je bio rasprostranjena sorta a danas je u cijeloj Sloveniji registrovano samo 550 litara. Genetska istraživanja nisu 100% potvrdila da je ranfol autohtona sorta Slovenije, ali Slovenci vjeruju da jeste i ubrajaju je u autohtone sorte.

Ranina (bouvier, radgonska ranina) je bijelo vino ekstraktivnog ukusa i naglašenih cvjetnih mirisa koji se miješaju sa mirisima lipe, bagrema i muškatnog oraščića. Ranina raste u podokruženju Radgonsko-Kapelske Gorice. Austrijanac Klotar Buvije je otkrio sortu 1900. godine u svom vinogradu kod Gornje Radgone. Ranina je rana sorta pa otuda i naziv, ranina znači rana. Zastupljenija je u austrijskom Gradiščanskom kraju nego u Sloveniji. Genetska istraživanja su pokazala da je najvjerovatnije nastala ukrštanjem pinota i neke druge nepoznate vrste.

Rebula (žuta rebula, ribola giala) je bijelo vino sa nižim sadržajem alkohola, voćnog je mirisa koji se miježa sa mirisom kedra. Raste u Goriškim brdima, Koliju (italijanska strana Brda) i u Vipavi. Bila je poznata još u rimskom dobu a najstariji zapis rebule je iz dvorca Ritersberg koje se nalazi u blizini sela Višnjevik u Goriškim Brdima.

Žametovka (žametna črnina, modra kavčina, plava velica) je crno vino kiselog i svježeg ukusa sa izrazito voćnim mirisom koji najviše vuče na miris maline. Raste u Posavju i Podravju a najstarija loza se nalazi u mariborskom Postu (starost se procjenjuje na više od 400 godina). Nalazi se i u Ginisovoj knjizi rekorda kao najstarija vinova loza na svijetu. Uzgaja se i u sjeverozapadnoj Hrvatskoj a u manjoj mjeri u Njemačkoj i Austriji.

Zelen (vipavski zelen) je bijelo vino sa niskim sadržajem alkolola, miris vuče na jabuke, ruzmarin, žalfiju i kruške. Nalazi se samo u Vipavkoj dolini uglavnom u gornjem kraju doline. Davne 1844. godine  Matija Vertovec je pisao o ovoj sorti i svrstao je među plemenitije bijele sorte. Vinogradari kažu da se kvaliteti i arome gube ako su usjevi preveliki. Postoji i konzicorijum Zelen koji brine o tome da se vino dobijeno od ove sorte puni u specijalne boce.

Zeleni silvanec (mušica, silvanec, zeleni plešec, sylvaner verde) je bijelo vino blage kiseline u kojem preovladavaju mirisi muškatnog oraščiča te citrusni i cvjetni mirisi. Raste u Prekomurju, Štajerskoj i Dolenjskoj. Nekada je bio veoma popularna sorta ali njena fina i delikatna aroma nije privukla mnogo korisnika pa je vremenom gubila na popularnosti. Činjenica je da se ova sorta danas ponovo otkriva i vraća dio stare slave. Vjeruje se da je sorta nastala u Transilvaniji i odomaćila se u Njemačkoj, Austriji, Švajcarskoj, Alzasu i Sloveniji.

Vinske ceste

Plan vinskih cesta Slovenije nastao je 1993. godine, sastoji se od 20 ruta čija je ukupna dužina oko 900 km. Vinske ceste postoje u svim regijama i okruzima. U Primorskom vinogradarskom području postoje 4 vinske ceste, u Posavskom takođe 4 a u Podravskom postoji 7 vinskih cesta. Vinske ceste Slovenije su dobro osmišljen projekat koji pored vina uključuje i gastronomsku ponudu i stapa se sa krajolikom Slovenije. Dakle, vinska cesta Slovenije nije samo o vinu već je to kompletna turistička ponuda u kojoj ćete doživjeti i upoznati Sloveniju.

Najpoznatije vinske ceste u Sloveniji su:

• Haloška vinska cesta
• Ptujska vinska cesta
• Srednje Slovenjegoriška
• Ormoška vinska cesta
• Podpohorska vinska cesta
• Mariborska vinska cesta
• Pesniška vinska cesta
• Belokranjska vinska cesta
• Kraška vinska cesta
• Vipavska vinska cesta
• Vinska cesta Goriških Brda
• Istarski vinski put
• Briški vinski put

Najpoznatije vinarije Slovenije

Domaćinstvo Kabaj Morel

Vinarija je osnovana 1993. godine, prostire se na 14 hektara a godišnje se proizvede 60.000 litara vina. Porodica Kabaj ima vinograde na dvije lokacije na Brdima – u Šlovrencu i Belu. 70% vinove loze je bijela sorta, najviše autohtona sorta rebula i furlanski tokaj. Ostale sorte su bijelo pinot, sivi pinot, sovinjon i malvazija. Merlo dominira među crvenim sortama ali se mogu naći i kaberne sovinjon, kaberne frank i petit verdo. Prosječna starost vinove loze je 30 godina, sade se na terasama i padinama.

Movia

Vinarija Movia I Aleša Kristančić su, po mnogima najpoznatiji brend Goriških Brda. Vina vinarije Movia su u svijetu sinonim za kvalitet i uzor su za sve one koji se bave vinarstvom ili planiraju da se bave. Vinarija je osnovana davne 1700. godine, a od 1820. godine je u vlasništvu porodice Kristančić. Ono što izdvaja vinariju je opredjeljenost na totalno organsku proizvodnju i taj potez je dao rezultate. Alen Kristančić je 2009. godine uvršten za jednog od 12 najboljih svjetskih vinara.

Vinogradi Horvat

U Štajerskoj Sloveniji kraj Maribora u mjestu Počehovi se nalaze Vinogradi Horvat. Brend se počeo razvijati 1960. godine kada su kupili porodično imanje. Svoj rad opisuju kao tendenciju da se nastavi vinogradarska baština i da se proces proizvodnje vina unaprijedi novim tehnologijama ali da se sačuva ono staro i iskonsko. Ovde možete pogledati vina vinarije Horvat.

Petrič

Vinarija Petrič se nalazi u Vipavskoj dolini, osnovana je 1778. godine a godišnje proizvede 30.000 litara vina. U ovoj vinariji tradicija se prenosila sa koljena na koljeno i svo znanje koje su stekli unaprijedili su u što bolji prirast vinarije. Takođe, vinarija se orjentisala na to da proces proizvodnje vina bude što više ekološki prihvatljiv i što prirodniji.

Lepa Vida

Lepa Vida je vinarija koja postoji od 1988. godine, prostire se na 8 hektara a godišnje proizvede 25.000 litara vina. U vlasništvu je porodica Ipavec i Geržina. Prozvode sortna bijela vina šardone, malvazija, sovinjon, sivi pino i crvena – barbero i merlo. Prepoznatljiva vina Lepe Vide su MI i oOo.

Puklavec

Porodična vina Puklavec postoje od 1934. godine, vinarija se prostire na 1,100 hektara a godišnje proizvedu 4,5 miliona litara vina. Puklavec je jedna od vodećih slovenačkih vinarija. Osnovne vrijednosti za koje se vinarija zalaže su strast, naporan rad i posvećenost najvišem mogućem kvalitetu. Tradicija se prepliće sa savremenom tehnologijom koja određuje smjernice u proizvodnji vina. Detaljnije – Vinarija Puklavec.

Verus vinogradi

Verus vinogradi se nalaze u Štajerskoj Sloveniji, postoje od 2007. godine, prostiru na 25 hektara i godišnje proizvedu 90.000 litara vina. Iako relativno nova vinarija, Verus zaslužuju mjesto u odabranim vinarijama Slovenije. Vinariju su osnovala tri prijatelja vinogradara i nekadašnju pekaru pretvorili u vinski podrum. Proizvode zrela, harmonična vina intenzivnog okusa i jasno izražene sorte.

Klet Krško

U Dolenjskoj regiji davne 1928. godine osnovana je vinarija koja godišnje proizvede milion litara vina. Skoro vijek tradicije daju ovim vinima jedinstven identitet i prepoznatljiv ukus. Za sebe kažu da boce ne pune samo vinom već i pričama, legendama i mitovima, svakim gutljajem upoznajete se sa zemljom na kojoj je grožđe raslo i sazrijevalo.

Marjan Simčić Domaine

Od 1860. godine postoji vinarija Marjan Simčić, prostire se na 18 hektara i godišnje proizvede 90.000 litara vina. Vinarija se nalazi u Goriškim brdima za čiju zemlju vjeruju da je idealna za uzgoj vinove loze. Loza je pažljivo odabrana i zasađena po uzoru na furlanske vinograde. Detaljnije pogledajte na stranici vinarije Simčić.